Διάττων

Φωτογραφία του Μανώλη Θράβαλου από τη βροχή των Περσείδων του 2016.

Όλα ήταν στη θέση τους. Δεν ακούγεται τίποτα. Μπορούσες να αγγίξεις το κενό, να φτάσεις τ'άστρα. Έντεκα Αυγούστου. 

Του άρεσε κάθε βράδυ να μένει λίγη ώρα έξω στο μπαλκόνι να παρακολουθεί τον ουράνιο θόλο. Έπρεπε να πάει μέσα όμως, σιγά-σιγά και εκείνη τη βραδιά, τον περίμενε γεμάτη μέρα αύριο. Έκανε να γυρίσει το κεφάλι του να οδεύσει κατά το σπίτι. Πριν προλάβει, φως. Ένα στιγμιαίο λευκό φως, μία λάμψη έκανε τον μεταμεσονύκτιο ουρανό να αστράψει για κλάσματα δευτερολέπτου. Αστραπή; Πολύ χλωμό, ίχνος νέφους δεν υπήρχε στον ουρανό. Σήκωσε το κεφάλι ψηλά, για να δει μία λευκή ουρά στον ουρανό, όλο και πιο αχνή με το πέρασμα του χρόνου. Δεν είχε ξαναδεί τίποτα όμοιο. Λες και η ουρά ήταν κεντημένη από αστερόσκονη, από κάτι μαγικό, που ως τότε ο ανθρώπινος νους δεν είχε φτάσει κοντά ούτε στο να φανταστεί κάτι τέτοιο.

Τί έγινε, όμως, εκείνη τη νύχτα;

Άσε με να σου εξηγήσω σήμερα τί είναι εκείνο το φωτεινό και γρήγορα κινούμενο ουράνιο σώμα με την τόσο μικρή περίοδο ζωής που δημωδώς το βλέπεις να ονομάζεται "πεφταστέρι". Ναι, σήμερα θα ρίξουμε μια ματιά στους διάττοντες αστέρες, ένα κεφάλαιο μαγικό για αστρονόμους και αστροφωτογράφους.

Σχεδόν όλοι έχουν δει. Και σχεδόν όλοι θα συμφωνήσουν πως είδαν κάτι όμορφο. Μπορεί εσύ, που διαβάζεις αυτό εδώ να έχεις εκτεθεί κάποτε σε αυτό το θέαμα βγαλμένο από φαντασία. Σίγουρα. Η εσύ. Ναιιιι, σε βλέπω εσένα, είσαι ένας από εμάς. Ίσως έχεις και εσύ εγκατασταθεί σε κάποιο σκοτεινό σημείο κατά τη διάρκεια της κορύφωσης κάποιας βροχής διαττόντων, θαυμάζοντάς τις καθώς οι ώρες περνούν. Όμως...Τί συμβαίνει; Τί είναι αυτά τα φωτεινά σώματα που εμφανίζονται ξαφνικά για τόσο λίγο στον ουρανό, τόσο θεαματικά, και μετά απλά σβήνουν σα να μην υπήρξαν ποτέ; 

Είναι όμορφο. Είναι όμορφο πως μία σειρά γεγονότων όπως αυτή που θα διαβάσεις παρακάτω, οδηγεί σε αυτό το αποτέλεσμα, τις ετήσιες βροχές διαττόντων. Αλλά, ας αρχίσουμε, γιατί μου τελειώνει και το μελάνι.

Στέκεσαι στην επιφάνεια ενός πλανήτη, ενός πλανήτη ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα αρκετά κοινό αστέρα, τον Ήλιο. Μαζί με τον δικό σου πλανήτη, γύρω από τον Ήλιο στριφογυρίζουν άλλοι επτά. Γύρω από τον Ήλιο στριφογυρίζουν και άλλα πραγματάκια όμως. Πλανήτες νάνοι, θραύσματα, αστεροειδείς αποτελούν μερικά από αυτά. Όλα τα προαναφερθέντα αποτελούν το κοσμικό σπιτάκι μας, το Ηλιακό Σύστημα.

Με λίγα λόγια, το Ηλιακό Σύστημα θεωρείται ο Ήλιος και ό,τι περιστρέφεται σε τροχιά γύρω από αυτόν. Όλα αυτά τα ουράνια σώματα που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο έχουν τροχιές κατά κανόνα σταθερές και δύσκολα μεταβαλλόμενες. 

Υπάρχουν όμως και μερικά..άλλα ουράνια σώματα, με αρκετά ελλειπτικές τροχιές, που θα μας βοηθήσουν σήμερα πολύ στο να σου εξηγήσω τί συμβαίνει εδώ. Μιλάμε για τους κομήτες.

Οι κομήτες είναι ουράνια σώματα, σχετικά μικρά για τα κοσμικά δεδομένα, αλλά με αρκετά ελλειπτικές τροχιές. Οι τροχιές τους συνήθως παρουσιάζουν ένα περιήλιο που βρίσκεται πολύ κοντά στον Ήλιο, ενώ οι τροχιακές περίοδοί τους ποικίλουν από λίγα μέχρι χιλιάδες χρόνια. Είναι οι κομήτες που είναι υπεύθυνοι για τις περισσότερες βροχές διαττόντων αστέρων*.

Πώς όμως ένα τέτοιο ουράνιο σώμα θα γίνει η αιτία για τις βροχές διαττόντων; Υπομονή, όλα θα τα πούμε. Έχουμε, λοιπόν, έναν κομήτη, ο οποίος πλησιάζει το περιήλιο. Έχει μπεί για τα καλά στη ζώνη των ενδότερων πλανητών του Ηλιακού Συστήματος και με τεράστια ταχύτητα, ορμάει κεφάτος προς το περιήλιο της τροχιάς του. Αρχίζει το ζουμί. Καθώς ο κομήτης πλησιάζει όλο και περισσότερο στον Ήλιο, οι παλιρροϊκές δυνάμεις και η θερμότητα αρχίζουν να αυξάνονται. Ο Ήλιος θα αρχίσει, σιγά-σιγά, να "διαλύει" κυριολεκτικά τον κομήτη. Η ύλη από την οποία ο κομήτης αποτελείται, αρχίζει να εκτοξεύεται με μεγάλη ταχύτητα στο διάστημα. Ο πάγος που συνήθως έχει στην επιφάνεια εξαφανίζεται, καθώς ο κομήτης απελευθερώνει αέρια και σκόνη.

Τις ημέρες που συμβαίνει αυτή η διαδικασία και ως αποτέλεσμά της, οι κομήτες αφήνουν πίσω τους μία θεαματική ουρά σκόνης και αερίων, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις (ανάλογα με το περιήλιο και την απόσταση του κομήτη) μπορεί να γίνει ορατή με γυμνό μάτι από τη Γη.

Ο κομήτης Lovejoy (C/2011 W3)

Όταν, λοιπόν, ο επισκέπτης μας εγκαταλείψει το Ηλιακό Σύστημα, έχουμε μείνει με ένα "μονοπάτι" σκόνης το οποίο άφησε. Η σκόνη αυτή είναι, βασικά, θραύσματα. Μεγέθους μόλις λίγων χιλιοστών ή εκατοστών, ίσως και μέτρων, είναι θραύσματα. Αυτό που συμβαίνει, λοιπόν, είναι πως η Γη κάθε τόσο, περνάει "μέσα" από αυτά τα "ρυάκια" θραυσμάτων που αφήνουν οι κομήτες. Όταν συμβαίνει αυτό, τα θραύσματα αυτά εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης με τρομακτικές ταχύτητες. Μιλάμε για κλίμακα χιλιομέτρων ανά δευτερόλεπτο. 

Εδώ είναι που συμβαίνει η μαγεία. Βλέπεις, και εσύ ο ίδιος/η ίδια βρίσκεσαι αυτή τη στιγμή στην ατμόσφαιρα της Γης. Δεν ξέρω, εκτός αν είσαι αστροναύτης και το διαβάζεις αυτό από τον ISS. Αν είναι έτσι, τότε..Γεια! Καλά να περνάς εκεί πάνω. Εμ ναι, συγνώμη, στο θέμα μας. 

Που λες, όταν περπατάς, κινείσαι μέσα στην ατμόσφαιρα. Στις ταχύτητες που αναπτύσσεις με το περπάτημα, η κίνηση στην ατμόσφαιρα δεν σου δημιουργεί κανένα σημαντικό πρόβλημα. Όταν, όμως, κινείσαι με ταχύτητες που φτάνουν τα 80 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο είναι λίγο άλλη ιστορία. Είναι επειδή η ατμόσφαιρα αποτελείται από σωματίδια. Και..υπάρχει ένα μέγεθος που λέγεται τριβή. Σε ταχύτητες όπως αυτές των θραυσμάτων που εισέρχονται στην ατμόσφαιρα (θα τα λέμε μετέωρα να τελειώνουμε), η τριβή είναι που κάνει το παιχνίδι. Λόγω των τεράστιων τριβών με τα σωματίδια του αέρα στην άνω ατμόσφαιρα, το θραύσμα θερμαίνεται σε τέτοιο βαθμό που αρχίζει να φωτοβολεί, ενώ ταυτόχρονα διαλύεται, αφήνοντας πίσω του μία ουρά από επίσης αυτόφωτα σωματίδια. 

Μόλις είδες έναν διάττοντα αστέρα. Αυτό έγινε, λοιπόν, εκείνη τη νύχτα. Αυτοί είναι οι διάττοντες αστέρες, άλλο ένα όμορφο πραγματάκι από τα άπειρα που έχει να μας προσφέρει ο πλανήτης μας, η Γη..